चितवनः चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जभित्र निजी हात्ती चराउनु ऐन विपरित हुने भन्दै चरनका लागि रोक लगाईएको छ । सौराहा लगायतका पर्यटकीय क्षेत्रका निजी हात्ती निकुञ्ज र मध्यवर्ती क्षेत्रमा चराउन पाउनु पर्ने माग आईरहेको बेला निकुञ्जले ऐन विपरित हुने स्पष्ट पारेको हो ।
निकुञ्जका सहायक संरक्षण अधिकृत गोपाल घिमिरेका अनुसार निकुञ्ज ऐनमा अनुमति बिना घरपालुवा जनावर र मानिसहरु निकुञ्ज प्रवेश गर्न निषेध गरिएको छ ।
राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु संरक्षण विभागका निमित्त महानिर्देशक रामचन्द्र कँडेल अहिलेको निकुञ्ज ऐनले निजी हात्तीलाई निकुञ्ज प्रवेश गर्न नदिएको बताउनुहुन्छ । चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज एकसिंगे गैंडाका लागि उपयुक्त वासस्थान भएको भन्दै उहाँले घरपालुवा जनावरबाट रोग सर्न सक्ने र वन्यजन्तुको बासस्थानमा असर गर्ने भएकोले निजी हात्ती लगायतका जनावर निकुञ्ज प्रवेश गराउन नहुने बताउनुभयो ।
मध्यवर्तीमा आश्रित लाखौं स्थानीयका घरपालुवा जनावर समेत निकुञ्ज छिर्न नपाउने बताउँदै उहाँले भन्नुभयो “मध्यवर्ती क्षेत्रका घरपालुवा जनावर पनि निकुञ्ज छिर्न पाउँदैनन्, त्यस्तै हात्तीलाई पनि यो नियम लागू हुन्छ ।” सौराहाका हात्तीहरु आफूखुशी राप्ती किनारका क्षेत्रमा चराएको भन्ने जानकारी प्राप्त भएसँगै विभागले रोक लगाएपछि व्यवसायीले हात्ती पाल्न कठिन भएको जनाउँदै आएका छन् ।
निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत नारायण रुपाखेतीले राप्ती किनारमा लकडाउनको समयमा केही समय घाँस पानीका लागि सहयोग गरेको भए पनि अब त्यो सम्भावना नरहेको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो “गाह्रो साँघुरोमा सहजता गरेको हो, त्यो उहाँहरुको अधिकार होइन ।”
हात्ती व्यापारका लागि व्यवसायीले पालेकाले त्यसको व्यवस्थापनको जिम्मेवारी व्यवसायीकै भएको रुपाखेतीको भनाई छ । लकडाउन नहुँदा स्थानीय सामुदायिक वनमा पर्यटक लिएर जाँदा चर्ने भए पनि अहिले त्यो बन्द भएको छ ।
युनाईटेड हात्ती सञ्चालन सहकारी संस्थाका अध्यक्ष ऋषि तिवारीका अनुसार सौराहामा ७० वटा निजी हात्ती छन् । ती हात्तीले स्थानीय कुमरोज, मृगकुञ्ज र बाघमारा सामुदायिक वनमा पर्यटक घुमाउने गर्दछन् । ती हात्तीमा घुमे वापत एक जना स्वदेशी पर्यटकले रु.१ हजार २५० र विदेशीले २ हजार २५० तिर्ने गर्दछन् । एउटा हात्तीमा चार जनासम्म यात्रा गर्न मिल्ने गर्दछ । व्यवसायीले पर्यटकलाई निकुञ्जमा घुमाएको भन्दै रकम लिएर सामुदायिक वनमा घुमाएको र बढी पैसा असुल गरेको गुनासो हुँदै आएको छ । पर्यटकले सामुदायिक वन घुमे पनि निकुञ्ज शुल्क वापत अतिरिक्त शुल्क तिर्नु पर्दछ ।
