सलह । तौल मात्र २ ग्राम । खान्छ पनि त्यति नै । तर जब यो सलह लाखौं करोडौंको संख्याको बथान बनाएर हमला गर्छ तब केही मिनेटमा नै यसले पूरा बाली नै बर्बाद गर्न सक्छ । सलह सुनसान इलाकामा पाइन्छ ।
सलह । तौल मात्र २ ग्राम । खान्छ पनि त्यति नै । तर जब यो सलह लाखौं करोडौंको संख्याको बथान बनाएर हमला गर्छ तब केही मिनेटमा नै यसले पूरा बाली नै बर्बाद गर्न सक्छ । सलह सुनसान इलाकामा पाइन्छ ।
भारतीय सञ्चार माध्यमका अनुसार सलहले हालसम्म राजस्थान, गुजरात र मध्य प्रदेशमा ५० हेक्टर बढीको बाली नष्ट गरिसकेको छ ।
भारतसँग जोडिएको सबैभन्दा नजिकको मुलुक नेपाल हो । नेपालमा पश्चिमी दिशाबाट यो फट्यांग्रा भित्रिन लागेको कृषि तथा पशुपक्षी विकास मन्त्रालयले जनाएको छ। सलहको बथान हावाको दिशामा उड्ने भएकाले यसले बढी सुदूरपश्चिमका जिल्लासँगै कर्णाली, प्रदेश ५ र पूर्वी जिल्लालाई प्रभाव पार्न सक्ने बताइएको छ ।
एक दिनमा १५० किला मिटरसम्म उड्न सक्छ सलहः
भारतका विशेषज्ञका अनुसार यदि हावा दिल्लीतर्फ चले अबका केही दिनमा सलह दिल्ली पुग्नेछन् । यदि दिल्लीमा सलहको हमला भए, यो निकै खतरनाक साबित हुनेछन् किनभने यहाँ २२ प्रतिशत हरियाली छ । वैज्ञानिकका अनुसार एउटा सलह दिनभरी सयदेखि १५० किलो मिटरसम्म उड्न सक्छ र २० मिनेटमा नै पूरा बाली नष्ट गर्न सक्छ । भारतमा २२ वर्षपछि सबैभन्दा ठूलो सलह हमला मानिएको छ ।
सन् १९९३ मा ७.१८ लाख भारुको क्षती भएको थियोः
– भारतको केन्द्रीय कृषि मन्त्रालयको अधिनमा आउने डायरेक्टोरेट अफ प्लान्ट प्रोटेक्सन, क्वारेन्टाइन र स्टोरेजका अनुसार सन् १८१२ देखि नै भारतले सलहको हमला झेल्दै आएको छ ।
– सन् १९२६ देखि ३१ को क्रममा सलहको हमलामा १० करोड भारुको बाली बर्बाद भएको थियो । त्यसपछि सन् १९४० देखि १९४६ र सन् १९४९ देखि १९५५ को बीच पनि सलहको हमला भयो । यसमा दुबै पटक २–२ करोड भारुको क्षती भएको थियो । सन् १९५९ र १९६२ बीच सलहको दलले ५० लाख भारुको बाली नष्ट गरेको थियो ।
– भारतको सरकारी आँकडाका अनुसार सन् १९६२ पछि सलहको यस्तो कुनै हमला भएन, जुन तीन–चार वर्षसम्म चल्यो । तर सन् १९७८ मा १६७ र १९९३ मा १७२ बथानले हमला गरेको थियो । यसमा सन् १९७८ मा २ लाख भारु र सन् १९९३ मा ७.१८ लाख भारुको बाली बर्बाद भएको थियो ।
– सन् १९९३ पछि पनि सन् १९९८, २००२, २००५, २००७ र २०१० मा पनि सलहको हमला भएको थियो तर त्यो न्यून थियो ।
सलहको बथानले ३५ हजार व्यक्तिको खाना एकैदिनमा खाइदिन्छः
– युनाइटेड नेशनअन्तर्गत पर्ने फूड एण्ड एग्रिकल्चर अर्गनाइजेशन (एफएओ) का अनुसार बलौटे क्षेत्रमा पाइने सलह सबैभन्दा खतरनाक हुन्छन् ।
– यो १५० किलोमिटरसम्म उड्न सक्छ । एक किलोमिटरको दायरामा फैलिएको बथानमा १५ करोड बढी सलह हुन्छन् । यसले ३५ हजार व्यक्तिलाई पुग्ने खाना चट गरिदिन्छन् ।
– सलहको एक बथान १ किलोमिटरको दायरादेखि सयौं किलोमिटरको दायरासम्म फैलिएको हुनसक्छ । सन् १८७५ मा अमेरिकामा ५ लाख १२ हजार ८१७ स्क्वायर किलोमिटरको बथान थियो ।
– एफओका अनुसार एउटा सलहले एक पटकमा १५० वटा अण्डा पार्छ । सलह निकै तीब्र रुपमा वृद्धि हुने बताइन्छ । यसको पहिलो पीढि १६ गुणा, दोस्रो पीढि ४०० गुणा र तेस्रो पीढि १६ हजार गुणा बढ्ने गर्छ ।
– साधारणतया सलह यस्ता स्थानमा पाइन्छन् जहाँ वर्षभरी २०० मिमीभन्दा कम वर्षा हुन्छ । तसर्थ, यो पश्चिमी अफ्रिका, इरान र एशियाली देशमा पाइन्छ ।
– विश्व बैंकले यो वर्षको अन्तिमसम्म सलहको हमलामा केन्यालाई ८.५ अर्ब डलरको क्षती हुने अनुमान लगाएको छ । केन्याबोहक यसवर्ष इथियोपिया र सोमालियामा पनि २५ वर्षपछि सबैभन्दा खतरनाक हमला भएको छ ।
सलहबाट बाली बचाउन डिजेसमेत बुकः
बालीलाई सलहबाट बचाउनका लागि वैज्ञानिक तरिका त कीटनाशकको प्रयोग गर्नु हो । तर भारतमा यसबारे विभिन्न तरिका अपनाइने गरिन्छ । यसपटक छत्तिसगढमा पनि सलहको हमला हुने आशंका छ । तसर्थ मानिसहरुले सलहलाई भगाउनका लागि डिजेसमेत बुक गरिसकेका छन् ।
थुप्रै स्थानमा किसानले सलह भगाउन थाल ठटाउने गर्छन् । उच्च आवाजमा गीत बजाउँछन् । खेतको बीचबीचमा ट्रयाक्टर पनि चलाउँछन् ।
