चितवनः हिन्दू परम्परा अनुसार मलमासको अवधिमा शुभ कार्य गर्न नहुने विज्ञहरुले बताएका छन् । बिहिबार अपरान्ह ४ः५९ बजेदेखि शुरु हुने मलमास असोज ३० गते राती १ः५३ बजेसम्म रहने छ । यो अवधिमा कुनै पनि नयाँ कार्यको थालनी गर्न नहुने उनीहरुको भनाई छ ।
वाल्मीकि विद्यापिठको धर्मशास्त्र विभागका प्रमुख देवमणि भट्टराई मलमास र क्षयमास जस्ता समयलाई शास्त्रले शुभ कार्यमा बर्जित गरेको बताउनुहुन्छ । मलमासमा विवाह, व्रतबन्ध, पक्षअनुष्ठान, पुराण वाचन जस्ता काम्यकर्महरु गर्न नहुने उहाँको भनाई छ । उहाँले भन्नुभयो “नित्य कर्महरु, नैतित्यक कर्महरु मलमासभित्र पनि गर्न सकिन्छ ।”
यसमा घरमा गरिने नियमित पूजापाठ, मन्दिर दर्शन, तिथी, बार या नक्षेत्र मिलेर गर्ने योगहरु (जस्तै सोमबारे औसी, रवि सप्तमी, मंगल चौथी, बुध अष्टमी) जस्ता कार्य गर्न मिल्ने उहाँले बताउनुभयो । मलमासको कृष्ण पक्षमा जन्मिएका वा मृत्यु भएकाको तिथी निर्धारण गर्दा एक महिना पछिको गरिन्छ । अहिलेको सन्दर्भमा आश्विन कृष्ण पञ्चमिमा कसैको जन्म वा मरण भएमा कात्र्तिक कृष्ण पञ्चमीमा उसको जन्मोत्सव वा मरण तिथी निश्चित गरिने उहाँले जानकारी दिनुभयो ।
मलमासको समयमा विवाह गरेको पहिलो वर्ष परेमा श्रीमान् श्रीमती सँगै बस्न नहुने हिन्दू धर्मको प्रचलन रहेको छ । भट्टराईका अनुसार विवाहको पहिलो वर्ष अत्यन्त पवित्र रहने वर्ष हो । धार्मिक एवम् सामाजिक जीवन नवविवाहितहरुको महत्वपूर्ण भूमिका हुने गर्दछ । सन्तान उत्पादन, सकारात्मक सोच, आपसी विश्वास आदि कुराहरुको समाजले नवदम्पत्तीहरुबाट अपेक्षा गर्ने भट्टराईको भनाई छ । नवजोडीहरुले हरेक महिनाका धार्मिक कार्यमा सँगै रहनु पर्ने भएकोले मलमासमा सँगै बस्न निषेध गरिएको उहाँले प्रष्ट पार्नुभयो ।
भट्टराईले भन्नुभयो “विवाह गरेको पहिलो वर्षका लागि मात्रै यो नियम हो । दोस्रो, तेस्रो वर्षमा परेमा बार्नु पर्दैन ।” नवदम्पत्तिहरुमा व्रत, तीर्थ सँगै सरिक भएर गर्नुपर्छ, जसमा नयाँ भावना जोडिने
भन्दै उहाँले भन्नुभयो “मलमासमा सँगै रहेमा अशुद्ध नकारात्मक प्रभाव पर्छ ।”
धार्मिक, सांस्कृतिक अध्यता डा. गुरुप्रसाद सुवेदी मलमासमा गृहस्त जीवन शुरु गर्न नहुने बताउनुहुन्छ । उहाँका अनुसार विशेष संस्कारका कर्महरु, नान्दीमुखी श्राद्ध गरेर सम्पन्न गरिने सप्ताह जस्ता ठूला यज्ञ, मन्दिरको प्रतिष्ठा कर्म गर्न नहुने उहाँको भनाई छ ।
मलमास चन्द्रमाको गति अनुसारको महिनाभित्र सूर्यको संक्रान्ति परेन भने यो एउटा अधिकमास हो । यसलाई मलमास भनिन्छ । अधिक मास प्रत्येक तीन वर्षमा एकपटक आउँछ । जुन वर्ष अधिक मास पर्छ त्यो वर्ष १२ को स्थानमा १३ महिना हुन्छ । प्रत्येक राशि, नक्षत्र, करण, महिना आदिका स्वामी छन् तर अधिक मास अर्थात् मलमासको स्वामी छैनन् । यसकारण अधिक मासमा सम्पूर्ण शुभ कार्य, देव कार्य एवं पितृ कार्य वर्जित मानिएको उहाँको भनाई छ ।
